صنعت برق به عنوان يك صنعت زير بنايي در دو دهه اخير دستخوش تغييرات بنيادي گرديده است، كه از آن به عناوين مختلفي چون تجديد ساختار، مقررات زدايي و ... ياد مي شود. در ساختار جديد بر خلاف ساختار سنتي قديم كه در آن مالك سيستم توليد، انتقال و توز يع يكي بوده و تحت مالكيت واحد بهره برداري مي گرديد، سيستمهاي توليد، انتقال و توزيع از يكديگر مجزا مي گردند و به صورت مستقل اداره ميشوند.
در حال حاضر در اكثر كشورهاي دنيا بازار برق راه اندازي شده و يا اينكه در حال مطالعه و راه اندازي مي باشد. در كشور ما در راستاي اين تجديد ساختار، از اول آبان ماه سال 1382 بازار برق رسما راه اندازي گرديد.
پس از راه اندازی بازار برق ایران شرکت مدیریت شبکه برق ایران در آذر 1383 تاسیس و معاونت بازار برق بعنوان یکی از معاونت های این شرکت فعالیت خود را آغاز نمود. بدنبال آن با تصویر آئین نامه اجرایی بند ب ماده 25 قانون برنامه چهارم توسعه هئیت وزیران و تصویب قانون استقلال شرکتهای توزیع توسط مجلس شورای اسلامی و نیز تفسیر اصل 44 قانون اساسی توسط مقام معظم رهبری، بتدریج کلیه بخشهای صنعت برق درگیر تغییرات و تحولات جدی شدند.
دفتر بازار برق شرکت با توجه به طرح پایلوت پیاده سازی بازار برق در شرکت های توزیع و بدنبال طرح استقلال شرکت های توزیع از تاریخ 85/09/01 شروع به کار نموده است .
شرکت توزیع نیروی برق استان قزوین رتبه برتر سال 1388 را در ارزیابی بعمل آمده توسط وزارت نیرو (شرکت مدیریت شبکه برق ایران) بین شرکتهای فعال در بازار برق در سطح کشور کسب کرد .
این ارزیابی در 4 شاخص شامل :
ساختار بازار برق ايران مدل آژانس خريد مي باشد، كه لازم است كليه خريداران و فروشندگان در بازار برق حضور داشته باشند . از بارزترين مشخصه هاي بازار برق ايران مي توان به موارد زير اشاره نمود
مدل بازار برق در ايران مدل Pool مي باشد، كه در اين مدل شركت در بازار براي كليه خريداران و فروشندگان اجباري مي باشد. مدل پرداخت به فروشندگان در بازار برق ايران تمايزي و يا پرداخت بر مبناي پيشنهاد مي باشد .
در بازار برق ايران رقابت فروشندگان در بخش انرژي مي باشد . فروشندگان مجاز هستند منحنيهاي عرضه انرژي را در پله هاي صعودي و حداكثر در 10 پله به بازار برق ارائه نمايند . در صورت پذيرش اين قيمتها در بازار برق بر مبناي قيمت پيشنهادي به واحدها پول پرداخت خواهد شد و نه بر مبناي حداكثر قيمت پذيرفته شده در بازار. پرداخت بابت ظرفيت ثابت مي باشد . در بازار برق بر اساس ظرفيت آماده توليد واحدهاي نيروگاهي مبلغي بابت آمادگي به ازاء هر مگاوات ساعت آماده پرداخت مي شود .
نرخ آمادگي مطابق با آيين نامه سال 84 برابر با 72000 ريال بر مگاوات ساعت بوده كه در ضرايب مختلفي كه تابع ساعات روز، ايام هفته و ماههاي سال مي باشد، اين نرخ ضرب مي گردد . اين مبلغ صرفنظر از اينكه نيروگاه توليد نمايد و يا توليد ننمايد، پرداخت مي شود. نرخ آمادگي براي تمام نيروگاههاي كشور ثابت مي باشد.نرخ فروش انرژي به خريداران ثابت مي باشد و يا به تعبير ديگر دريافت از خريداران به شكل يكنواخت مي باشد . در اين حالت متوسط مبلغ پرداختي در كل كشور به ازاء تمام نيروگاهها محاسبه شده و اين نرخ در كل كشور ثابت مي باشد و هر يك از خريداران بر اساس اين نرخ بايستي به بازار برق پول پرداخت نمايند. پرداخت بابت خدمات انتقال بر مبناي آمادگي مي باشد .
در واقع مي توان گفت مبلغ پرداختي بابت خدمات انتقال وابسته به ظرفيت آماده تجهيزات انتقال و فوق توزيع مي باشد و ارتباطي به انرژي جابجا شده توسط اين تجهيزات ندارد . دليل اين امر هم اين است كه در حال حاضر تجهيزات اندازه گيري كه بتواند انرژي جابجا شده را اندازه گيري نمايد در سراسر كشور و در تمام تجهيزات نصب نگرديده است.در حال حاضر فروشندگان برق شامل شركتهاي برق /آب منطقه اي (شركتهاي برق /آب منطقه اي به نمايندگي از نيروگاههاي واقع در حوزه خود در بازار برق نقش فروشنده را ايفا مي نمايند)، شركت توانير و نيروگاههاي با خريد تضميني مي باشند .
از سوي ديگر شركتهاي برق منطقه اي در بازار برق نقش خريدار را نيز ايفا مي نمايند . لازم بذكر است با توجه به تصويب ماده واحده استقلال شركتهاي توزيع استاني توسط مجلس محترم شو راي اسلامي در تاريخ84/11/09، شركتهاي توزيع در بازار برق بعنوان خريدار برق حضور خواهند داشت . لازم بذكر است شركتهاي برق منطقه اي بعنوان مالك تجهيزات انتقال در بازار برق ايران نقش ارائه دهنده خدمات انتقال را نيز بر عهده دارند.
سامانه مهرسان به منظوراجرای یکپارچه طرح خرید تضمینی برق فتوولتاییک(ویژه مشترکین)برای39شرکت توزیع برق کشوروبامدیریت سازمان انرژیهای تجدیدپذیروبهره وری ایران(ساتبا)طراحی شده است در زیر لینک ها دسترسی به این سامانه قرار دارد.
نیروگاه های خورشیدی
مولد مقیاس کوچک مجموعه‌اي از دستگاه‌ها يا تأسيسات توليد برق است كه اتصال آنها به شبكه توزيع (کمتر از 7 مگاوات) یا فیدر اختصاصی در پست فوق توزیع (بالای 7 مگاوات) از نظر فني امكان پذير بوده و ظرفيت عملي آن در محل اتصال به شبكه از 25 مگاوات بيشتر نباشد.
از جمله کاربردهای مولدهای مقیاس کوچک می‌توان به کاهش هزینه های انرژی و دیماند، افزایش قابلیت اطمینان شامل تأمین توان اضطراری و جانشین، کاهش تلفات شبکه انتقال و توزیع، کاهش رزرو گردان و غیر گردان مورد نیاز، افزایش پیک سایی و بارهای قابل قطع، کاهش یا حذف نیاز به توسعه شبکه انتقال و توزیع، تأمین توان راکتیو و بهبود کیفیت توان، قابلیت تولید همزمان برق و گرما، بهبود ضریب بار شرکت برق، پراکندگی در منابع انرژی اولیه مورد نیاز، کاهش آلاینده‌ها، کاهش تراکم خطوط، قابلیت راه اندازی در شرایط اضطراری و نیز پاسخ زمانی سریع اشاره نمود.
قرارداد خريد تضميني برق
قرارداد خريد برق در قالب مصوبه 310(329) هيأت تنظيم بازار برق ايران
قرارداد خريد تضميني برق اين شكل از قراردادها مربوط به دستورالعمل توسعه مولدهاي مقياس كوچك است كه در وزارت نیرو تدوین و برای اجرا ابلاغ گردیده است. احكام اين دستورالعمل ناظر به مولدهاي مقياس كوچك با سوخت گاز طبيعي (توربين گازي، موتور گاز سوز، وساير فن‌آوري‌هاي توليد برق كه سوخت اصلي آن گاز است) و مولدهاي با سوخت تركيبي مي‌باشد. اين قرارداد كه خريد تضميني آن در دوره پنج ساله اول است، مربوط به مولدهاي نو يا استوك صفر ساعت كاركرد توليد پنج سال اخير مي باشد. در حال حاضر مطابق بخشنامه تير ماه سالجاري شركت توانير، امكان عقد قرارداد خريد تضميني براي سرمايه گذاران اين حوزه، صرفاً در نقاط اولويت دار وجود دارد. "بهاي توليد" به صورت مجموع حاصلضرب "نرخ توليد" در "انرژي سهم شركت" تزريق شده به شبكه در هر ساعت مي باشد و "نرخ توليد"، مجموع حاصلضرب "نرخ خريد برق" در "ضريب ساعتي" و نرخ هر متر مكعب گاز نيروگاهي در عدد 0.2 است. نرخ خرید برق ماهانه توسط شرکت توانیر اعلام می گردد. تعرفه گاز نيروگاهي به ازاي هر متر مكعب 50 ريال مي باشد. مراحل احداث نيروگاه مقياس كوچك در قالب اين نوع قرارداد، ذيلاً در بخش "راهنماي احداث نيروگاه مقياس كوچك" آمده است. همانگونه كه اشاره شد، در شكل جديد قراردادهاي خريد تضميني برق، احداث نيروگاه صرفاً در مناطق اولويت دار مي باشد. در حال حاضر، فهرست نقاط اولويت دار شبكه جهت احداث نيروگاه هاي مقياس كوچك از سوي شركت توانير اعلام گرديده كه فهرست آن، در ذيل همين صفحه قابل مشاهده است.
قرارداد خريد برق در قالب مصوبه 380 (329) هيأت تنظيم بازار برق ايران اين شكل از قراردادها به صورت يكساله است. در اين نوع قرارداد، شرط نو بودن مولد مطرح نبوده و با هدف تشويق به توليد در ايام پيك (ابتداي اردیبهشت تا پايان مهر)، نرخ خرید برق در ایام پیک به طور قابل ملاحظه ای بیشتر از ایام غیر پیک است. هزينه گاز مصرفي اين نيروگاه مي بايست توسط سرمايه گذار پرداخت گردد. در حال حاضر برای سال 1403، صدور مجوزات اوليه تا عقد قرارداد بر اساس ضوابط قرارداد 329 و نرخ های مصوبه 380 امكان پذير است. در مصوبه 380 در ماه های گرم سال (ابتدای اردیبهشت تا انتهای مهر) بهای خرید برق در ساعات کم باری برابر با 2271 ریال، میان باری برابر با 4543 ریال و پرباری برابر با 9086 ریال به ازای هر کیلوات ساعت تعیین شده است. بهای خرید برق در سایر ماه های سال مجموع بازار و آمادگی می باشد.